Mutluluk Peşinde: Neden Hep Daha Fazlası?

Sonsuza kadar mutlu kalacağınıza inanıyor musunuz? Sonsuz mutluluk diye bir şey gerçekten var mı? Hiçbir mutluluk sonsuza kadar sürmez. Bunu ben söylemiyorum, Brickman ve Campbell 1970'li yıllarda yaptığı araştırmalar sonucu iddia ediyorlar lakin çok daha güzel bir haberim var: Hiçbir acı da sonsuza kadar sürmez. Bu durumu tam olarak sağlayan şey, hedonik adaptasyon. Peki, hedonik adaptasyon ne demek?

Hedonik Adaptasyon Nedir?

Hedonizm, felsefe sahasında temsilcileri Yunan düşünürlerden Epikür ve Aristippos'tur (Yıldırım, 2024). Bu felsefi anlayışta mutluluk hazla bağdaştırılır. Hedonik adaptasyon, hedonik koşu bandı veya başka bir deyişle hedonik çark, iki uç durum sonrası eski mutluluk seviyesine geri dönüştür. Peki ne bu iki uç durum? İyiden eski seviyeye veya kötüden eski seviyeye denebilir. Hedonik adaptasyon bir nevi alışma sürecidir. Brickman ve Campbell, hedonik adaptasyon teorisinin temelini atan araştırmayı gerçekleştirmeleriyle alışma sürecine ışık tutmuşlardır.

Hedonik Adaptasyon Teorisi Araştırması

Brickman ile Campbell'in (1971) iki gruptan oluşan birtakım insanla çalışmalarını yürütüyorlar. İlk grup, piyango vuran kişiler ve ikinci grup kazara felç kalan kişilerden oluşuyor. Yürüttükleri bu çalışmada, araştırma sonuçları grafikte de gösterildiği gibi kaza yaşayanların da piyango vuranların da eski mutluluk seviyelerine geri döndükleri gözlemlenmiş. Mutluluk seviyesi zaman geçtikçe eski haline dönmeye başlamış.

Hedonik adaptasyon yüzünden insanlar hep daha yenisini hep daha iyisini isterler. İnsanlar istedikleri materyali veya insanı elde ettiklerinde inanılmaz bir mutluluk yaşarken belirli bir süre sonra eski mutluluk seviyelerine geri dönüş yaşarlar. Kendimiz üzerinden düşünecek olursak son model bir telefon alıyoruz, çok mutluyuz. Yeni telefonumuzla hedonik adaptasyonumuzu yaşarken belirli bir süre sonra eski mutluluk seviyesine dönünce fark ediyoruz ki yeni bir model daha çıkmış. Belirli bir süre mod düşüklüğünden sonra bünyemiz bu duruma da alışıyor yani hedonik adaptasyona uğruyor. Bu çıkmaz döngü günümüzün tüketici toplumunu daha da alevlendirerek toplumu her zaman daha iyisine, daha fazla harcama yapmaya yöneltiyor. Bu bağ sadece şahıs ve nesne arasında olan bir bağ değil, insanın insanla ilişkisine de etki ediyor. Hatta araştırmalar bize gösteriyor ki hedonik adaptasyon yüzünden evliliklerin maksimum ömrü 3 yıl sürüyormuş. Yani hedonik adaptasyon hem eşimize hem de eşyalarımıza karar verme yetkisine sahip bir adaptasyondur.

Peki Ne Yapacağız?

Wolynn (2016), insan mutluluğunun %50'sinin genlere, %40'ının şahsın bakış açısına, %10'unun da dış koşullara bağlı olduğunu söylüyor. Mutluluk seviyelerimizde genlerin önemi diğer faktörlerden daha fazla yüzdeye sahip olsa da kaderimize boyun eğmek, bizlere yaşanabilir bir hayat stili kılmaz. Belki de öğrenecek çok dersimiz, düşünecek çok düşüncemiz ve değişime açık birtakım yönlerimiz vardır.

Schaffner (2023), daha mutlu olabilmek için şükretmeyi öneriyor; başkalarını takdir etmeyi ve her gün minnettar olunacak bir şeyi hayatımızda bulmaya çalışmamızı söylüyor. Ayrıca Schaffner (2023), iyilik ve bakım yaparak kendi mutluluk seviyemizi yükseltebileceğimizi ve materyalist bakış açısından sıyrılarak elimizdekiyle yetinebilmeyi öğrenmemizi tavsiye ediyor. İlk bakışta ne alaka, mutsuz halimle bir başkasının mutlu olma düşüncesiyle mi mutlu olacağım diye düşünebilirsiniz lakin işleri pratiğe dökmeye başladığınızda işlerin öyle dönmediğini fark edeceksiniz. Sizin edeceğiniz başkasına edeceğiniz bir iltifat sizin için hiçbir anlam ifade etmiyor olsa da bir insanda çok büyük etkiler yaratabilir; modunu düzeltebilir, kötü bir günü iyiye çevirebilir. Abarttığımı düşünebilirsiniz lakin o kötü günü geçirdiğiniz vakit gelen ufak bir ilfitatla bana hak vereceksiniz. İyilik, sevgi paylaştıkça artan ve sizi bulan bir şeylerdir. Bir başkasına yaptığınız herhangi bir iyilik veya herhangi bir kötülüğün size de aynı şekilde döneceği, evrenin yadsınamaz bir gerçeği lakin bu başka bir yazımızın konusu…

Sonuç

Özetlemek gerekirse hedonik adaptasyon yüzünden mutluluk seviyemiz her ne kadar belirli bir süre sonra aşağı çekiliyor olsa da çözüm üretmenin yolları her zaman vardır. Wolynn'e göre insan mutluluğu %50 genlerden geliyor olsa da bizlere düşen %40'lık pay da az bir oran değil, elimizden geleni yapmak için fırsatımız var. Hedonik adaptasyonun arkasına sığınmadan sorumluluk alabilmek, elimizden geleni yaparak mutlu bir yaşam sürebilmek de mümkün gözüküyor. Sokrates'in (t.y.) de dediği gibi: "Mutluluk, bilgelikle gelen bir durumdur."

Kaynakça

1. Doğan, T. (2023, Mayıs 29). Mutlulukla İlgili İyi ve Kötü Haberler. Tayfun DOĞAN. https://www.tayfundogan.net/2020/04/28/mutluluk-mutlulukla-ilgili-iyi-ve-kotu-haberler/

2. Halkbank Kültür ve Yaşam. (2020, Aralık 2). BÜYÜK FİLOZOF VE YAZARLARDAN MUTLULUĞUN TANIMI. Halkbank Kültür Ve Yaşam. https://kulturveyasam.com/buyuk-filozof-ve-yazarlardan-mutlulugun-tanimi/

3. Schaffner, A. K., PhD. (2024, Eylül 16). How to escape the hedonic treadmill and be happier. PositivePsychology.com. https://positivepsychology.com/hedonic-treadmill/

4. Şahinoğlu, D. (2022, Mayıs 27). Hedonik Adaptasyon ve Öznel İyi Oluş- Blogtan Bi'şeyler. Blogtan Bi'Şeyler. https://www.blogtanbiseyler.com/hedonik-adaptasyon-mutlulugumuz-gercekten-kalici-mi/

5. Wolynn, M. (2016). It Didn't Start with You: How Inherited Family Trauma Shapes Who We Are and How to End the Cycle. https://openlibrary.org/books/OL27209353M/It_didn't_start_with_you

6. Yıldırım, Ö. (2024, Mayıs 13). Hedonizm nedir? Hazcılık. Felsefe Hakkında Her Şey. . . https://www.felsefe.gen.tr/hedonizm-hazcilik-nedir-ne-demektir/